ضدیخ خودرو چیست + کاربردها و انواع
ضدیخ را میتوان جزء ملزومات و ضروریات خودرو خصوصا در فصل های سرد سال بنامیم. در این مقاله شما را با انواع ضدیخ خودرو و کاربردهای آن آشنا می‌کنیم؛ همچنین توضیح می دهیم که نکات خرید و استفاده از ضدیخ چیست و در چه زمانی باید نسبت به تعویض ضدیخ اقدام نمایید.
همه چیز درباره ضدیخ خودرو
ضدیخ خودرو چیست؟ برای اینکه به شکل کامل با ضدیخ آشنا شوید، باید توضیحاتی مبسوط و جامع را در این باره عنوان کنیم. موتور در خودروهای مختلف با سوزاندن سوخت‌هایی چون بنزین و گازوئیل می‌تواند میزان انرژی لازم برای فعالیت سیستم را فراهم نماید. بخش عمده انرژی تولید شده توسط موتور به گرما تبدیل می‌شود و یک سوم آن سبب ایجاد نیروی لازم برای حرکت اتومبیل می‌گردد. نیمی از گرمایی که به این شکل تولید شده است در محفظه موتور خودرو باقی می‌ماند و نیم دیگر به وسیله اگزوز از خودرو خارج می‌شود. گرمایی که به واسطه احتراق سوخت اتومبیل ایجاد می‌شود، باید به کمک مکانیسمی موثر تقلیل پیدا کند تا به مرور سبب ذوب شدن اجزا و ایجاد مشکل در موتور نگردد. به این منظور از قابلیت‌های مایع خنک‌کننده استفاده می‌شود که با فرمولاسیونی مبتنی بر آب سبب جذب میزان گرمای موجود در موتور شده و از بالا رفتن غیر طبیعی دما ممانعت می‌کند.
انتقال مایع خنک‌کننده به رادیاتوری که در بخش جلویی خودرو وجود دارد عملکردی است که سیستم خنک‌کننده خودرو برای خنک شدن این مایع در نظر گرفته است. به این ترتیب اتومبیل به جلو حرکت می‌کند و مایع خنک‌کننده که در جریان فعل و انفعالات موتور داغ شده است در شیارهای رادیاتور خنک شده و به دمای مناسب می‌رسد.
ویژگی‌های مایع خنک‌کننده استاندارد
از جمله مشخصات مایع خنک کننده استاندارد میتوان به موارد زیر اشاره کرد:
- پایداری شیمیایی این نوع خنک‌کننده‌ها بالا است.
- دارای نقطه جوش زیاد و نقطه انجماد مناسب هستند.
- میزان سمیت این سیال‌ها پایین است.
- دارای خاصیت انتقال حرارت بالا هستند.
- دارای قابلیت ضد اشتعال می‌باشند.
- مقدار خورندگی آن‌ها پایین است.
- با سرعت مناسب توسط میکروب‌هایی خاص تجزیه می‌شوند و با معیارهای زیست‌محیطی سازگاری دارند.
- می‌توانند با آب مخلوط شوند.
- قیمتی مقرون به صرفه دارند.
ضد یخ را با مایع خنک‌کننده اشتباه نگیرید!
مایع خنک‌کننده از دو قسمت اصلی تشکیل شده است؛ ضد یخ و آب مقطر. بنابراین نباید ضدیخ را بامایع خنک‌کننده اشتباه گرفت زیرا ضد یخ جزئی از مایع خنک‌کننده محسوب می‌شود.
توجه کنید: آبی که برای رقیق کردن سیال خنک‌کننده از آن استفاده می‌کنید، باید دارای درجه سختی پایین باشد تا از ایجاد رسوب ممانعت شود. علاوه بر این سطح و میزان مایع خنک‌کننده در بازه‌های یک هفته‌ای یا پس از هر ۱۰۰۰ کیلومتر کارکرد باید مورد بررسی قرار گیرد.
تعویض مایع خنک‌کننده خودرو بسته به شرایط استفاده از اتومبیل متفاوت است. به شکل استاندارد این مایع باید سالی یک بار یا پس از طی کردن ۳۰۰۰۰ کیلومتر تعویض شود. چنانچه در شرایط سخت اتومبیل خود را به کار می‌گیرید و فعالیت‌هایی چون یدک کشیدن پمپ، رانندگی در مسافت‌های کوتاه (کمتر از ۸ کیلومتر در هر بار رانندگی)، بکسل کردن، استفاده از باربند در مسافرت‌های طولانی مدت و حرکت در جاده‌های ناهموار و خاکی را انجام می‌دهید باید تعویض مایع خنک‌کننده را در فواصل زمانی کوتاه‌تر انجام دهید تا در صورت کم شدن این سیال، حرارت موتور افزایش نیابد و دچار مشکل نشود.
ضد یخ چیست؟
ضدیخ را میتوان مخلوطی از آب مقطر و نوعی الکل در نظر گرفت. متداول‌ترین آن اتیلن گلیکول است که می‌تواند به نسبت‌های گوناگون با آب مخلوط شود و قیمت آن نیز ارزان‌تر است. پروپیلن گلیکول که به تازگی به عرضه رسیده است نمونه گران‌قیمت‌تری است اما میزان خطر کمتری دارد.
کاربردهای ضدیخ
مهم‌ترین کاربرد ضدیخ را میتوان کمک به مایع خنک‌کننده در فصل‌های سرد دانست. ضدیخ همانطور که از نامش پیدا است از یخ‌زدگی مایع خنک‌کننده درون محفظه موتور در روزهای سرد ممانعت می‌کند. از آنجایی که دمای انجماد آب ۰ درجه سانتی‌گراد یا ۳۲ درجه فارنهایت است، بنابراین ۵۰ درصد آب و ۵۰ درصد ضدیخ (مایع خنک‌کننده) در دمای ۳۷- درجه سانتی‌گراد یا ۳۵- درجه فارنهایت منجمد می‌شود. از دیگر کاربردهای ضدیخ میتوان به افزایش نقطه جوش آب اشاره کرد.
از آنجایی که آب جوش سبب ایجاد آسیب در موتور می‌شود بنابراین هرچقدر این مقدار درجه بالاتر باشد برای موتور بهتر است. آب در ۱۰۰ درجه سانتی‌گراد یا ۲۱۲ درجه فارنهایت می‌جوشد؛ مخلوط آب و ضدیخ نقطه جوش را به دمایی حدود ۲۴۰ تا ۲۷۰ درجه سانتی‌گراد یا ۴۶۴ و ۵۱۸ درجه فارنهایت می‌رساند. میزان فشار ترکیب ضدیخ و آبی که در محفظه موتور وجود دارد نیز در تعیین دقیق نقطه جوش موثر هستند.
توجه داشته باشید که بهتر است آب و ضدیخ را به نسبت ۵۰ درصد از هر کدام با یکدیگر مخلوط کنید و درصورت دلخواه نیز می‌توانید از مخلوط آماده آب و ضدیخ که مایع خنک‌کننده نام دارد، استفاده کنید. بنابراین در هنگام خرید تشخیص صحیح مایع خنک‌کننده و ضدیخ را جدی بگیرید چراکه این دو با هم متفاوت هستند. از ریختن ضدیخ ۱۰۰ درصد در موتور خودرو پرهیز کنید و به درصد ترکیب ۵۰ درصدی این ماده با آب توجه نشان دهید، چراکه در غیر این صورت به موتور ماشین صدمه وارد خواهد شد.
ضدیخ ۱۰۰ درصد
در جواب این سوال که استفاده از ضدیخ ۱۰۰ درصد و بدون آب امکان پذیر است یا نه باید بگوییم که آب به عملکرد صحیح ضدیخ کمک می‌کند و مانند یک کاتالیزگر می‌تواند کارکرد ضدیخ را تنظیم نماید. اگر از ضدیخ ۱۰۰ درصد استفاده کنید شاهد نقطه انجمادی در حدود ۲۰- درجه سانتی‌گراد یا ۵- درجه فارنهایت خواهید بود که مقدار خیلی زیادی است و از ترکیب ۵۰ درصد ضدیخ و ۵۰ درصد آب بیشتر است و به همین جهت نمی‌توان از ضدیخ ۱۰۰ درصد استفاده نمود.
انواع ضدیخ
انواع ضدیخ را می توان در گروه های زیر تقسیم بندی کرد:
ضدیخ سبز
ضدیخ‌های سبز سال‌های طولانی در بازار موجود بوده و مورد استفاده قرار می‌گرفتند و ماندگاری آن‌ها حدود ۲ تا ۳ سال بود. اما پیشرفت تکنولوژی زمینه را برای تولید ضدیخ‌هایی با کارایی و کیفیت بالاتر فراهم نمود.
ضدیخ OAT
ماندگاری و دوام این نوع ضدیخ‌ها در قیاس با ضدیخ‌های سبز بیشتر است. ضدیخ‌های OAT حدود ۵ سال ماندگاری دارند. اگر قبلا از خنک‌کننده عادی استفاده کرده باشید نمی‌توانید این ضدیخ‌ها را مورد استفاده قرار داهید چون این نوع ضدیخ با هر خنک‌کننده سازگار نیست.
ضدیخ هیبریدی (ترکیبی)
ضدیخ‌های هیبریدی که آن‌ها را با نام HOAT نیز می‌شناسند از ترکیب ضدیخ OAT و ضدیخ سنتی حاصل می‌شوند. ضدیخ هیبریدی را می‌توانید پس از رقیق کردن به وسیله آب به مایع خنک‌کننده قبلی که در محفظه موتور وجود داشت بیفزایید. این نوع ضدیخ‌ها به واسطه سازگاری مناسبی که با انواع خنک‌کننده‌ها دارند راحت و بی‌دردسر به آن‌ها اضافه می‌شوند.
در هنگام خرید و استفاده از ضدیخ رنگ این مواد را مورد توجه قرار ندهید و به نوع و اسم آن‌ها دقت کنید چراکه گاها تولیدکننده‌های این ضدیخ‌ها از رنگ‌هایی مختلف برای تهیه یک نوع ضدیخ استفاده می‌کنند و ممکن است با استناد به رنگ ضدیخ برای خرید، نمونه‌ای را که مورد نظرتان نبوده خریداری کرده و مورد استفاده قرار دهید.
همین طور بخوانید: عیب یابی برق پراید
مزیت‌های استفاده از ضدیخ کدامند؟
مزایای استفاده از ضدیخ به شرح زیر هستند:
- ممانعت از یخ‌زدگی در روزها و فصل‌های سرد سال
- ممانعت از خوردگی و پوسیدگی بخش‌های پلاستیکی و لاستیکی محفظه موتور ماشین
- ممانعت از زنگ‌زدن تجهیزات فلزی سیستم
- ممانعت از فرایند الکترولیز مایع خنک‌کننده
- ممانعت از جوشیدن آب در فصل‌های گرم سال
توجه کنید که این مزایا و نکات مثبت تنها زمانی ایجاد می‌شوند که نسبت به تعویض ضدیخ در بازه‌های زمانی مشخص و مناسب اقدام نمایید.
هنگام خرید ضدیخ به موارد زیر توجه کنید:
از فروشندگان لوازم جانبی خودرو درباره نوع و کیفیت نمونه‌های مختلف ضدیخ بپرسید و مدلی را که برای خودرو شما مناسب‌تر است خریداری کنید.
دفترچه راهنما نیز در ارائه اطلاعات مناسب جهت معرفی بهترین ضدیخ در اختیار شما قرار دارد و می‌توانید از این دفتر برای اخذ اطلاعات کافی استفاده کنید.
نمایندگی خودرو نیز می‌تواند در صورت عدم دسترسی به دفترچه راهنما شما را در خرید محصولی متناسب با اتومبیلتان راهنمایی کند.
به هنگام پر کردن سیستم خنک‌کننده و سرویس آن به نکات زیر توجه نمایید:
پیش از اینکه ضد یخ قبلی را با مایع جدید تعویض کنید، لازم است مجاری سیستم خنک‌کننده را مورد بررسی قرار دهید.
در زمانی که موتور داغ است و حرارت بالایی دارد درپوش رادیاتور را برندارید و زمانی که موتور سرد شد درپوش را با احتیاط کامل بردارید (به اندازه یک دور) و چنانچه مایع خنک‌کننده سرازیر شد، خیلی زود درپوش را سفت کنید و با خنک‌تر شدن سیستم خنک‌کننده دوباره آن را باز کنید.
درپوش فشار و دهانه پرکننده را در بازه‌های زمانی مشخص بررسی کنید.
برای اینکه از نشتی و میزان آن مطلع شوید آزمون فشار را با استانداردهای لازم انجام دهید.
از ضدیخ مناسب با خودروی خود استفاده کنید و نسبت به نصب ترموستات با کارایی بالا اقدام نمایید.
زمان تعویض ضدیخ
محدوده‌های زمانی مناسب برای تعویض ضدیخ در دفترچه راهنمای خودرو ذکر شده است و کارخانه سازنده بازه‌های زمانی مشخص جهت تعویض را یادآوری کرده است، اما ممکن است بعضی متغیرها به مرور زمان سبب تغییر دوره‌های تعویض ضدیخ شوند. استفاده از نوار تشخیص یکی از بهترین راهکارها برای تشخیص زمان تعویض ضدیخ است. از دیگر روش‌ها نیز این است که پس از هر ۸۰هزار کیلومتر کارکرد خودرو نسبت به بررسی میزان ضدیخ و مقدار اسیدیته آن مبادرت کنید. توجه به نشانه‌های کم شدن میزان ضدیخ نیز ضروری است و درصورت مواجهه با چنین علائمی باید در اسرع وقت نسبت به سنجش میزان ضدیخ و تعویض آن اقدام نمایید.
نشانه‌های کمبود میزان ضدیخ
چنانچه در بخش درونی شیشه‌های ماشین شاهد لایه‌‌هایی از چربی بودید که به محض تمیز کردن مجددا بر روی شیشه‌ها ظاهر شدند، می‌توانید این علامت را به کمبود ضدیخ نسبت دهید.
بوی شیرین منتشر شده در اتاقک خودرو در کنار وجود رطوبت یا مایع در قسمت پایین صندلی و کفی خودرو (بخش زیر پای مسافر) علامتی از نشتی میزان ضدیخ است.
در بیشتر خودروهای جدید در صورت کمبود ضدیخ، برای اینکه داغ شدن بیش از حد موتور خودرو را با آسیب مواجه نکند، موتور به شکل خودکار خاموش می‌شود تا در فاصله زمانی مناسب خنک‌تر شود. بنابراین از کار افتادن اتوماتیک موتور اتومبیل را نیز میتوان از دیگر نشانه‌های کمبود ضدیخ در نظر گرفت.
از دیگر علامت‌های کمبود ضدیخ میتوان به تضعیف سیستم گرم‌کننده ماشین و بخاری اشاره نمود. نقص در ترموستات هم گاها ممکن است سبب بروز این نشانه شود اما چنانچه با چنین علامتی برخورد داشتید ابتدا عدم کاهش یا نشتی ضدیخ را چک کنید و بعد به سراغ بررسی ترموستات بروید.
توجه داشته باشید که افزایش سرعت مصرف سوخت نیز از دیگر نشانه‌های کم شدن میزان ضدیخ است.
هشدار کمبود یا نقص ضدیخ در برخی چراغ‌های هشدار تعبیه شده در داشبورد نیز می‌تواند کمک کند که کاهش یافتن مقدار ضدیخ به شما یادآوری شود.
در مورد ضد یخ به نکات زیر توجه کنید:
- آبی که در ضدیخ استفاده می‌شود باید “دی یونیزه” یا دارای سختی پایین باشد.
- سطح مایع باید بررسی شده و در صورت نیاز تغییرات لازم را اعمال کنید.
- رنگ ضد یخ در کیفیت آن اثری ندارد.
- دو یا چند ضدیخ همرنگ لزوما کیفیتی مشابه ندارند.
- برای اینکه مراحل رقیق کردن ضدیخ را درست انجام دهید لازم است اطلاعات و توصیه‌های مندرج بر روی مخزن ضدیخ را به دقت مطالعه کنید.
- ضدیخ‌ها قالبا کف تولید نمی‌کنند.
اگر در ضدیخ کف مشاهده کردید باید رادیاتور را تخلیه نموده و واشرها و لوله‌های رابط را بررسی کنید تا در صورت لزوم در اسرع وقت به تعمیر کردن تجهیزات معیوب مبادرت کنید؛ ورود هوا به سیستم مکش واتر پمپ ممکن است سبب ایجاد کف شود.
در ابتدای فصل پاییز و بهار نسبت به انجام مراحل زیر اقدام کنید:
- غلظت ضدیخ یا ضدجوش نباید از مینیمم مقدار تعیین شده پایین‌تر باشد (این مقدار با توجه به نوسانات دمایی هوا معین می‌شود)؛ لذا بررسی و سنجش این مقدار غلظت در ابتدای سال و اوایل فصل پاییز ضروری تلقی می‌شود.
- اگر میزان دمای آب رادیاتور خودرو بیشتر از حد معمول سرد یا گرم باشد باید ترموستات و نوع کارکرد آن را بسنجید.
- بررسی لوله‌ها و مناسب بودن اتصال آن‌ها باید در دستور کار قرار گیرد.
- میزان ضدیخ و مقدار اسیدیته آن را بررسی کنید و در صورت کثیف بودن یا داشتن مواد ناشی از زنگ زدن به تعویض کردن فلزات آن اقدام نمایید.
- کشش مناسب و سلامت تسمه‌های پروانه را بررسی کنید.
- زمانی که ضد یخ سرد شده است دستگاه را تحت فشار مناسب آزمایش کنید تا مطمئن شوید هیچ‌گونه نشتی وجود ندارد.
سخن پایانی
ضدیخ خودرو یکی از موارد مصرفی بسیار مهم در خودرو است که عدم وجود آن می‌تواند آسیب‌های جدی به اتومبیل وارد سازد. با توجه به موارد گفته شده، حتما به خرید بهترین ضدیخ متناسب با اتومبیل خود، اقدام نمایید.