تقاطع تغییر و بقا در صنعت قطعه‌سازی ایران
صنعت قطعه‌سازی کشور در نقطه‌ای سرنوشت‌ساز قرار گرفته؛ جایی که دو تحول بزرگ می‌تواند آینده آن را به‌طور جدی تحت تأثیر قرار دهد. از یک‌سو روند خصوصی‌سازی در خودروسازی و از سوی دیگر، افزایش واردات قطعات خارجی به‌ویژه چینی‌ها، چالشی جدید برای این حوزه به‌وجود آورده‌اند.
در صورت واگذاری مدیریت خودروسازانی نظیر سایپا، پیش‌بینی می‌شود که تمرکز بر تولید خودروهای مونتاژی بیشتر شود؛ حال آنکه بررسی‌ها نشان می‌دهد بسیاری از قطعه‌سازان داخلی توان لازم برای تأمین قطعات این خودروها را ندارند. از سوی دیگر، به دلیل قیمت پایین‌تر و تطابق بیشتر با مدل‌های وارداتی، قطعات چینی در آستانه رشد مجددی در بازار ایران قرار دارند؛ موضوعی که زنگ خطر را برای تولیدکنندگان داخلی به صدا درآورده است.
در این میان، پرسش اصلی آن است که آیا صنعت قطعه‌سازی کشور می‌تواند خود را با تغییرات ساختاری و فناورانه همراه کند، یا آنکه در مسیر این تحولات از پا خواهد افتاد؟
نظرات فعالان این صنعت نشان‌دهنده تضاد دیدگاه‌ها در این زمینه است. گروهی از کارشناسان معتقدند با اجرای واقعی خصوصی‌سازی و حذف قوانین زائد، فضای رقابت بهبود یافته و مسیر برای ارتقای کیفیت محصولات داخلی هموار خواهد شد. این دسته با یادآوری همکاری قطعه‌سازان ایرانی با شرکت‌های معتبر خارجی در گذشته، بر این باورند که در صورت فراهم بودن شرایط، می‌توان دوباره وارد بازارهای جهانی شد.
اما در نقطه مقابل، برخی دیگر نسبت به روند خصوصی‌سازی ابراز نگرانی می‌کنند. به باور آن‌ها، چنانچه الگوی تولید به سمت مونتاژ پیش رود، تولیدکنندگان داخلی به‌دلیل نداشتن دانش فنی یا منابع لازم، قادر به تأمین نیاز بازار نخواهند بود. این وضعیت ممکن است به تدریج به حذف ظرفیت‌های داخلی و افزایش وابستگی به واردات منجر شود.
برخی نیز تأکید دارند که صنعت قطعه‌سازی در حال حاضر در یک بلاتکلیفی ساختاری قرار دارد. به اعتقاد این دسته، قطعه‌سازان باید بین «سازگاری با فناوری» و «پافشاری بر بازار سنتی» یکی را انتخاب کنند. هرچند حرکت به سمت فناوری مستلزم سرمایه‌گذاری سنگین است، اما در فضایی که اغلب شرکت‌ها با کمبود نقدینگی، نرخ بهره بالا و تأخیر در دریافت مطالبات مواجه‌اند، چنین مسیری دشوار به‌نظر می‌رسد.
در کنار این مسائل، چالش‌هایی همچون قطعی انرژی، هزینه‌های تولید و تأمین سخت مواد اولیه نیز بر مشکلات افزوده است. با این حال، برخی فعالان صنعت با اشاره به وجود ناوگان گسترده‌ای از خودروهای داخلی، پیش‌بینی می‌کنند که بازار خدمات پس از فروش و تأمین قطعه تا حدود یک دهه آینده همچنان برقرار بماند.
بررسی‌ها همچنین نشان می‌دهد که حتی در زمان رشد واردات، سهم خودروهای مونتاژی از بازار چندان بالا نبوده و تولیدکنندگان داخلی همچنان نقش اصلی را در تأمین نیاز بازار ایفا کرده‌اند. این موضوع می‌تواند فرصتی برای بازسازی و تجهیز خطوط تولید و تطبیق با نیازهای روز باشد.
برخی تحلیلگران نیز بر این باورند که با خروج تدریجی دولت از مدیریت بنگاه‌های خودروسازی و ایفای نقش صرفاً نظارتی، تولید باکیفیت و رقابت‌پذیر داخلی دور از انتظار نخواهد بود. به‌ویژه اگر بخش خصوصی بتواند با سرمایه‌گذاری هدفمند، خود را با تحولات فناورانه هماهنگ کند.
در مجموع، آینده قطعه‌سازی ایران در نقطه‌ای حساس قرار گرفته است. اگر نگاه صنعتگران تنها بر بقا متمرکز بماند، احتمال عقب‌ماندن از تحولات جهانی وجود دارد. اما اگر ارتقاء فناوری و بازتعریف جایگاه صنعت در دستور کار قرار گیرد، این دوران گذار می‌تواند آغازگر دوره‌ای جدید از شکوفایی باشد.
منبع خبر: دنیای اقتصاد