کارایی از‌دست‌رفته سیاست‌های کنترلی در بازار خودرو
با وجود صدور بخشنامه‌ها و اعلام نرخ‌های رسمی از سوی دولت، آمارها نشان می‌دهد میانگین قیمت خودروهای داخلی پس از فعال شدن «مکانیسم ماشه» حدود ۱۹ درصد افزایش یافته است. این روند حاکی از آن است که ابزارهای تنظیم‌گری سنتی دولت در کنترل بازار خودرو کارآیی خود را از دست داده‌اند و بازار بیش از آنکه از تصمیمات اداری اثر بگیرد، از متغیرهای اقتصادی و نرخ ارز پیروی می‌کند.
بررسی‌های اخیر نشان می‌دهد طی سه‌ماهه گذشته، با وجود سیاست‌های متعدد از جمله کنترل عرضه، صدور بخشنامه و تعیین قیمت‌های رسمی، قیمت خودروهای داخلی و وارداتی رشد قابل‌توجهی داشته است. کارشناسان معتقدند علت اصلی این وضعیت، خطای سیاستگذار در درک رابطه میان ابزارهای تنظیمی و واقعیت بازار است. به گفته آنان، تنظیم بازار بدون هماهنگی سیاست‌های ارزی، پولی و تجاری ممکن نیست و اقدامات مقطعی تنها اثر ظاهری دارد.
فعال شدن «مکانیسم ماشه»، افزایش نرخ ارز و تشدید انتظارات تورمی از جمله عواملی هستند که به رشد اخیر قیمت‌ها دامن زده‌اند. در چنین شرایطی، بخشنامه‌ها و محدودیت‌های فروش نمی‌توانند مانع از افزایش قیمت شوند و گاهی حتی موجب کاهش اعتماد عمومی نیز می‌شوند.
اصرار سیاستگذار بر ادامه سیاست‌های کنترلی نیز به باور کارشناسان بیشتر با هدف مدیریت انتظارات عمومی و حفظ ظاهر کنترل بازار صورت می‌گیرد. دولت در شرایطی که تورم بالاست، تمایل دارد از ابزارهایی مانند قیمت‌گذاری دستوری برای کنترل آمار رسمی تورم استفاده کند، حتی اگر در واقعیت بازار تأثیری نداشته باشد.
از سوی دیگر، نبود هماهنگی میان دستگاه‌های اقتصادی و تکیه بر تصمیم‌های مقطعی، موجب شده تا سیاست‌های کنترلی به نتیجه نرسند. سیاستگذار خودرویی همچنان تصور می‌کند با صدور بخشنامه می‌تواند بازار را مدیریت کند، در حالی که متغیرهای کلان اقتصادی مسیر متفاوتی را نشان می‌دهند.
روند قیمتی خودرو در دهه گذشته نیز نشان می‌دهد بازار خودرو در دوره‌های مختلف با شوک‌های ارزی، تحریم‌ها و محدودیت‌های واردات با افزایش‌های شدید روبه‌رو بوده است. به عنوان نمونه، در سال‌های ۱۳۹۷ تا ۱۳۹۸ همزمان با خروج آمریکا از برجام و جهش نرخ ارز، نخستین اوج بزرگ قیمتی ثبت شد. تداوم تورم و شکاف میان قیمت کارخانه و بازار در سال‌های اخیر نیز این روند را ادامه داده است.
بررسی قیمت برخی خودروها نشان می‌دهد فاصله میان قیمت‌ها در سه ماه گذشته به شکل محسوسی افزایش یافته است. به عنوان مثال، بهای کوئیک‌پلاس اتومات از ۶۳۰ میلیون به ۷۹۰ میلیون تومان و قیمت شاهین اتومات آپشنال از یک میلیارد و ۲۲۰ میلیون به حدود یک میلیارد و ۵۲۵ میلیون تومان رسیده است. در بازار وارداتی‌ها نیز رشد میانگین ۲۰ درصدی گزارش شده است؛ از جمله افزایش ۷۰۰ میلیون تومانی قیمت فیات در همین بازه زمانی.
کارشناسان تأکید می‌کنند تا زمانی که اصلاحات ساختاری در سطح اقتصاد کلان صورت نگیرد، ادامه سیاست‌های کنترلی صرفاً ظاهری از «مدیریت بازار» ایجاد می‌کند، در حالی که واقعیت‌ها از مسیر دیگری پیروی می‌کنند.
منبع خبر: دنیای اقتصاد