یکی از رویکردهای اصلی وزارت صنعت، معدن و تجارت در سال‌های اخیر در حوزه صنعت خودرو، افزایش هرچه بیشتر میزان تولید خودرو می‌باشد. اهداف اصلی از اتخاذ این رویکرد، کنترل بازار، کاهش قیمت‌ها و تبدیل شدن خودرو از یک کالای سرمایه‌ای به یک کالای مصرفی بوده است. برای تحقق این اهداف، وزارت صمت راهکارهای مختلفی را به مرحله اجرا گذاشته است. از راه‌اندازی سامانه‌ یکپارچه تخصیص خودرو گرفته تا وضع سیاست‌های مختلف تخصیص ارز به خودروسازان، پیگیری اجرای مصوبات شورای عالی رقابت و اعمال فشار به شرکت‌های خودروسازی برای افزایش ظرفیت تولید.

نگاهی به آمار تولید طی ۲ سال گذشته نشان می دهد که هر چند طی سال ۱۴۰۲ درنتیجه اعمال سیاست‌های مذکور، نشانه هایی از افزایش تولید خودرو به چشم می‌خورد، اما هم‌اکنون در اواسط سال ۱۴۰۳ این روند بار دیگر، رو به کاهش گذاشته است. به تبع این تحولات، قیمت خودرو هم در مقاطع مختلفی از سال، دچار نوسانات مختلفی بوده است. قیمت برخی از مدل‌ها که با کاهش تولید روبه‌رو شده بودند، رو به افزایش و در مقابل قیمت برخی از خودروها کاهشی بود.

گزارش تولید خودرو در سه ماهه نخست سال ۱۴۰۳

در سه ماه ابتدایی سال ۱۴۰۳، خودروسازان بزرگ کشور شامل ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو، حدود ۲۱۳,۰۰۰ دستگاه انواع خودروی سواری تولید کردند. این در حالی است که در فصل مشابه سال قبل، تولید این خودروسازان حدود ۲۳۶,۰۰۰ دستگاه بود. بنابراین، میزان تولید خودروهای سواری در این مدت حدود ۱۰ درصد کاهش یافته است. کارنامه تولید خودروسازان با استناد به گزارش‌های ارسالی آنها به سامانه کدال بورس بررسی شده و نشان می‌دهد که با وجود بهبود تیراژ ماهانه در خرداد نسبت به اردیبهشت، بهار امسال با افت تولید به پایان رسیده است.

طبق صورت‌های مالی سه خودروساز اصلی، ایران‌خودرو، سایپا و پارس‌خودرو در مجموع حدود ۲۱۲,۸۵۵ دستگاه انواع خودروی سواری را در بهار امسال تولید کرده‌اند. این در حالی است که در فصل مشابه پارسال مجموع تولید محصولات سواری آنها ۲۳۵,۸۱۷ دستگاه بود. بنابراین غول‌های جاده مخصوص در فصل نخست امسال نسبت به بازه زمانی مشابه سال قبل، ۹.۷ درصد افت تولید را تجربه کرده‌اند.

ایران‌خودرو توانسته در سه ماه نخست امسال ۱۱۹,۱۲۸ دستگاه محصول تولید کند. با‌این‌حال این میزان تولید نسبت به بهار پارسال، افت بیش از هشت‌درصدی را به دنبال داشته است. سایپا به کمک زیرمجموعه خود پارس‌خودرو، تولید حدوداً ۹۴,۰۰۰ دستگاهی را در فصل ابتدایی امسال ثبت کرده که نسبت به بهار پارسال افت بیش از ۱۱ درصدی را نشان می‌دهد. در حالت تفکیکی، سایپا تولید ۷۱,۶۱۰ دستگاهی در بهار امسال داشته در حالی که میزان تولید این شرکت در فصل مشابه پارسال ۷۴,۸۸۰ دستگاه بود. بنابراین دومین خودروساز بزرگ ایران بدون احتساب آمار پارس‌خودرو نیز دچار افت تولید در بهار شده است. پارس‌خودرو که ۲۲,۱۱۷ دستگاه تولید در سه ماه نخست امسال داشته، در مقایسه با بهار سال گذشته با تیراژ ۳۰,۹۵۷ دستگاهی، دچار کاهش تیراژ شده است.

افت تولید ۱۰ درصدی خودروسازان در بهار امسال در حالی است که طبق اعلام وزیر صمت، تولید خودرو در سال جاری باید به بالای یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاه برسد. بنابراین غول‌های جاده مخصوص باید به طور متوسط ماهی ۱۲۵ هزار دستگاه محصول سواری تولید کنند. این بدان معناست که در بهار امسال باید ۳۷۵ هزار دستگاه خودروی سواری در کشور تولید می‌شد. طبیعتاً بار اصلی تولید بر دوش غول‌های جاده مخصوص است؛ بنابراین آنها نتوانسته‌اند در فصل نخست مطابق برنامه پیش بروند.

خودروسازان بزرگ کشور سال گذشته نیز نتوانستند برنامه تولید مدنظر وزارت صنعت، معدن و تجارت را عملی کنند، به نحوی که تنها ۶۵ درصد از این برنامه محقق شد. به نظر می‌رسد همان مشکلات سال گذشته مانند کمبود نقدینگی، تثبیت قیمت و عدم پرداخت سر وقت مطالبات قطعه‌سازان، در سال جاری نیز برقرار هستند و علاوه بر آنها، چالش تخصیص و تامین ارز اضافه شده است.

خودروسازان به دلایلی که اصلی‌ترین آن عدم افزایش مناسب قیمت محصولات است، از نقدینگی لازم و کافی برای رشد و حتی ثبات تیراژ نسبت به پارسال برخوردار نیستند، ضمن آنکه نمی‌توانند مطالبات قطعه‌سازان را سر وقت بپردازند. گفته می‌شود در حال‌حاضر قطعه‌سازان چیزی حدود ۸۰ هزار میلیارد تومان از خودروسازها طلب دارند و این موضوع سبب شده تامین قطعات با کندی انجام شود و در نتیجه تولید افت کند. ادامه این روند سبب می‌شود نه‌تنها برنامه تولید بالغ بر یک‌میلیون و ۵۰۰ هزار دستگاهی محقق نشود، بلکه افت تولید نسبت به پارسال نیز رخ خواهد داد.

بررسی آمار تولید خودروسازان در خرداد امسال و مقایسه آن با ماه قبل (اردیبهشت) نشان می‌دهد که تولید ماهانه آنها رشد داشته است. خودروسازان در خرداد امسال حدود ۹۴,۰۰۰ دستگاه انواع محصول سواری را تولید کردند. با توجه به تولید ۸۳,۳۵۷ دستگاهی خودروسازان در اردیبهشت سال جاری، آنها توانسته‌اند تولید ماهانه خود را حدود ۱۰,۶۵۰ دستگاه، معادل ۱۲.۵ درصد، افزایش دهند. ایران‌خودرو در خرداد امسال تولید ۵۷,۳۰۲ دستگاهی را ثبت کرده که در مقایسه با اردیبهشت، توانسته ۱۷.۵ درصد به تیراژ خود بیفزاید. به نظر می‌رسد رشد تولید پژوپارس در خرداد به عنوان آخرین‌ماه تولید این محصول، نقش مهمی در افزایش تیراژ ماهانه ایران‌خودرو داشته است. سایپا نیز نسبت به اردیبهشت هفت‌درصد خودروی بیشتری تولید کرده است. سایپایی‌ها در خرداد امسال ۲۶,۵۷۲ دستگاه تولید داشته‌اند. در نهایت تولید ماهانه (خرداد به اردیبهشت) پارس‌خودرو رشد سه‌درصد داشته است. این شرکت توانسته در آخرین ماه بهار امسال ۱۰,۰۴۹ دستگاه محصول تولید کند. پارس‌خودرو در خرداد کوئیک دنده‌ای معمولی را به خط تولید خود باز گردانده که این موضوع سبب شده تولید ماهانه‌شان رشد کند.

بنابر آمار منتشرشده در سایت کدال، ایران‌خودرو در سه ماه نخست امسال نیز مانند گذشته بیشترین تولید خود را به مدل‌های پژو اختصاص داده است. این شرکت در بازه زمانی تحت بررسی، حدود ۵۳,۰۰۰ دستگاه انواع پژو تولید کرده است. با توجه به تولید حدود ۷۶,۵۰۰ دستگاهی خانواده پژو در بهار پارسال، ایران‌خودرو در تولید اعضای این خانواده رشد ۳۱ درصدی داشته است. ایران‌خودرو در حال حاضر تنها مدل ۲۰۷ را در قالب گروه پژو تولید می‌کند. گفته می‌شود ایران‌خودرو تولید پژوپارس را طبق توافقی که با سازمان ملی استاندارد داشت، در انتهای خرداد امسال متوقف کرده است.

در بین دیگر محصولات ایران‌خودرو، گروه سورن تیراژ بالغ بر ۱۹,۰۰۰ دستگاهی را از خود به جا گذاشته است. با در نظر گرفتن تیراژ ۱۲,۴۱۹ دستگاهی این گروه خودرویی در بهار پارسال، ایران‌خودرو توانسته تولید در این گروه را ۳۵ درصد بالا ببرد. این در حالی است که طبق آمار منتشره در سایت کدال، دنا سه ماه ابتدایی امسال را با افت تولید نسبت به مدت مشابه پارسال پشت سر گذاشته است. ایران‌خودرو اعلام کرده که در بهار امسال حدود ۱۹,۰۰۰ دستگاه دنا تولید کرده است. با توجه به تولید بالغ بر ۲۰,۵۰۰ دستگاهی دنا در بهار پارسال، حدود ۷.۵ درصد افت تولید به نام این خودرو به ثبت رسیده است. دیگر محصول ایران‌خودرو به نام رانا که چندان با افت تولید غریبه نیست، سه ماه نخست امسال را با رشد پشت‌سر گذاشته است. تا پایان خرداد امسال ۴,۴۹۰ دستگاه رانا تولید شده است. این در حالی است که ایران‌خودرو در سه ماه ابتدایی پارسال ۳,۶۲۰ دستگاه از این خودرو تولید کرده بود. با این حساب، تولید رانا در بهار امسال ۲۴ درصد رشد داشته است.

ایران‌خودرو در سال گذشته، ۳,۸۱۵ دستگاه هایما در سایت خراسان خود تولید کرده بود، در حالی که تولید این خودرو در بهار سال جاری ۳,۳۶۵ دستگاه بوده است. این آمار نشان می‌دهد تولید هایما حدود ۴۵۰ دستگاه کاهش یافته است.

خودروی تارا نیز که در دو مدل دستی و اتومات تولید می‌شود، در سه ماه ابتدایی امسال ۱۴,۶۳۲ دستگاه تولید داشته است. ایران‌خودرو در بهار پارسال ۹,۶۳۵ دستگاه از این محصول تولید کرده بود. بنابراین تولید تارا در نخستین فصل امسال نسبت به فصل مشابه سال گذشته رشد ۵۲ درصدی داشته است.

در گروه سایپا، بیشترین حجم از سبد محصولات در بهار امسال به خانواده ایکس ۲۰۰ (تیبا، کوئیک و ساینا) اختصاص داشته است. سایپا در تولید این گروه خودرویی، آمار ۵۱,۴۲۷ دستگاهی را طی بهار سال جاری به جا گذاشته است. با توجه به تولید ۶۱,۵۹۴ دستگاهی این گروه خودرویی در فصل نخست پارسال، تیراژ خانواده ایکس ۲۰۰ حدود ۱۷ درصد افت کرده است. سایپا همچنین توانسته ۱۴,۱۷۱ دستگاه شاهین تولید کند. این در حالی است که تیراژ شاهین در بهار سال گذشته ۱۳,۲۸۶ بود. بنابراین، تولید شاهین نسبت به سه ماه مشابه پارسال رشد حدوداً هفت‌درصدی را تجربه کرده است.

پارس‌خودرو در بهار امسال سهند و گروه Q200 را تولید کرده است. طبق گزارش ارسالی به بورس، گروه Q200 سایپا تولید ۲۰,۵۴۸ دستگاهی در بهار امسال داشته که با توجه به آمار سه ماه مشابه سال گذشته با تولید ۲۰,۲۱۰ دستگاهی، رشدی جزئی داشته است. پارس‌خودرو در حالی ۱,۲۳۰ دستگاه کوئیک معمولی دنده‌ای را در سه ماه ابتدایی امسال تولید کرده که در سه ماه مشابه پارسال، ۱۰,۷۳۱ دستگاه از این محصول تولید شده بود. این خودرو برای مدت‌ها به تولید نمی‌رسید، اما پارس‌خودرو در خرداد امسال آن را به خط تولید خود بازگردانده است.

حال باید دید با روی کار آمدن دولت جدید، آیا سیاست افزایش هرچه بیش‌تر تولید خودرو، همچنان به قوت خود باقی خواهد ماند یا اتخاذ رویکردهای جدیدی در حوزه تولید در دستور کار قرار خواهد گرفت.

نویسنده: مهرداد وفا